Groot deel studiekiezers heeft studiekeuze on-hold gezet

Wat valt ons op ten aanzien van het oriëntatiegedrag? 

Het eerste wat opvalt, is de daling in naamsbekendheid van een overgroot deel van de mbo-, hbo-, en wo-onderwijsinstellingen. Tevens is het aantal verschillende onderwijsinstellingen waarop studiekiezers zich oriënteren, dit jaar niet toegenomen. De aan het onderzoek deelnemende onderwijsinstellingen hadden in september 2020 juist een tegenovergestelde verwachting, namelijk dat er dit schooljaar op meer verschillende onderwijsinstellingen georiënteerd zou worden. Dit vanwege het feit dat online oriënteren laagdrempelig, gemakkelijk en minder tijdrovend is.

Tevens laten de resultaten van de Imagomonitor van dit schooljaar zien dat scholieren die in het voorlaatste jaar van het vmbo, havo en vwo zitten, nog meer dan in andere jaren in de beginfase van de oriëntatie bevinden. Deze beginfase houdt in dat scholieren nog nadenken en twijfelen over de studierichting die zij willen volgen. Daarentegen boeken de havo- en vwo-examenkandidaten wel voortgang in hun studiekeuzeproces. Ook vmbo-examenkandidaten maken voortgang, maar een definitieve keuze stellen zij nog uit.

Resultaten over voorlaatste jaar scholieren en hun studiekeuze oriëntatie:

•    61% van de vmbo-3 scholieren bevinden zich nog in de beginfase van de oriëntatie (afgelopen schooljaar 65%). 
•    67% van de havo-4 scholieren bevinden zich nog in de beginfase van de oriëntatie (afgelopen schooljaar 64%). 
•    69% van de vwo-5 scholieren bevinden zich nog in de beginfase van de oriëntatie (afgelopen schooljaar 61%).

Data van examenkandidaten en hun studiekeuze oriëntatie:
 

• 35% van de vmbo-4 scholieren bevinden zich nog in de beginfase van de oriëntatie (afgelopen jaar 44%)
• 44% van de havo-5 scholieren bevinden zich nog in de beginfase van de oriëntatie (gelijk, afgelopen jaar 44%)
• 33% van de vwo-6 scholieren bevinden zich nog in de beginfase van de oriëntatie (afgelopen jaar 29%)

Resultaten van de studiekiezers in december 2020 ten opzichte van december 2019:

• 52% van de vmbo-4 scholieren heeft in december 2020 een keuze gemaakt (dec 2019 42%)
• 38% van de havo-5 scholieren heeft in december 2020 een keuze gemaakt (dec 2019 36%)
• 42% van de vwo-6 scholieren heeft in december 2020 een keuze gemaakt (dec 2019 42%)

Op basis van de onderzoeksresultaten kan de conclusie worden getrokken dat een groot deel van de studiekiezers achterloopt op het schema van afgelopen studiejaar. Opvallend is dat er grote regionale verschillen te zien zijn wat betreft de fase waarin studiekiezers zich bevinden. Hoe groter het aanbod in de regio, hoe langer men lijkt te wachten met een definitieve keuze.

Waarom treedt dit effect op?

De verklaring die hiervoor gegeven kan worden, is dat er dit schooljaar op het voortgezet onderwijs door de vele COVID-19 gerelateerde uitdagingen minder aandacht is voor de studiekeuze. Het voortgezet onderwijs heeft immers, zoals breed uitgemeten in de media, grote uitdagingen om het onderwijs en de naderende examinering hoogwaardig uit te kunnen blijven voeren.

Normaliter heeft het voortgezet onderwijs een belangrijke aanjagende rol om samen met scholieren op te trekken en te borgen dat scholieren in de laatste leerjaren gebruik maken van de door het vervolgonderwijs georganiseerde studiekeuzeactiviteiten zoals open dagen, onderwijsbeurzen, beroepenmarkten, open dagen, meeloopdagen en proefstudeerdagen. Volgens de onderzoeksspecialisten van Markteffect verklaart dit ook waarom de oriëntatie onder scholieren in de voorlaatste jaren, die in basis pas komend schooljaar een keuze moeten gaan maken, is teruggezakt.

Uit het land zijn door diverse mbo-, hbo- en wo-onderwijsinstellingen ook zorgen geuit over de achterblijvende instroom- en aanmeldingscijfers. Op basis van de data van de Imagomonitor kan Markteffect in ieder geval concluderen dat er een grote groep studiekiezers is die nog een aantal stappen te gaan heeft om tot de definitieve studiekeuze te komen en uiteindelijk in te stromen bij een vervolgschool op het mbo-, hbo of wo.

Wat horen we vanuit studiekiezers op dit moment?

Uit de gesprekken die Markteffect voert met studiekiezers blijkt dat jongeren met veel onzekerheid kampen. Dit in combinatie met één van de belangrijkste beslissingen die op jonge leeftijd genomen moet worden, de studiekeuze, leidt tot de conclusie dat de studiekeuze voor veel stress zorgt. Het woord studiekeuzestress heeft daarmee dit schooljaar mogelijk nog meer betekenis, doordat veel studiekiezers in een nog kortere periode van de brede oriëntatie op sectoren en opleidingen naar een definitieve keuze zullen gaan dit voorjaar.

Welke verwachtingen zijn er ten aanzien van dit voorjaar?

De verwachting vanuit Markteffect en veel mbo-, hbo- en wo-instellingen is dat er dit voorjaar nog veel late aanmeldingen zullen komen. Van de scholieren die een late keuze zullen maken zal een groot deel lang getwijfeld hebben, zich mogelijk minder diepgaand georiënteerd hebben en een minder goede impressie van de sfeer hebben door het ontbreken van de fysieke open dagen en meeloopdagen.

Uit eerdere onderzoeken weten we dat het bezoeken van een open dag of een andere fysieke vorm van voorlichting op de vervolgschool bijdraagt aan het maken van de juiste studiekeuze. Hierdoor zou er mogelijk door vervolgscholen het aankomend schooljaar (2021-2022) nog meer aandacht dienen te worden gevestigd op de landing van de studiekiezer op de vervolgschool, het monitoren van studiesucces en het verzorgen van (persoonlijke) begeleiding. 

Ten aanzien van het studiekeuzeproces in het schooljaar 2021-2022 is het van belang om te beseffen dat er nog meer studiekiezers dan anders in de beginfase van de oriëntatie zullen zitten en binnen één schooljaar van deze beginfase van de oriëntatie tot een keuze dienen te komen. Ons advies zou dan ook zijn om bovengemiddeld aandacht te besteden aan de middelen voor de ‘brede voorlichting’ richting studiekiezers.

Wat kan er dit voorjaar nog gedaan worden voor studiekiezers die de keuze nog gaan maken?

Na de aanmelding is het wat Markteffect betreft belangrijk om dit voorjaar nog korter op de bal te zitten. Een persoonlijk welkom door de vervolgschool door huidige studenten, docenten en voorlichters kan ontzettend helpen om studiekiezers het juiste gevoel te geven. Denk hierbij ook aan een persoonlijk bericht via een medium wat past bij het mediagedrag van de doelgroep, bijvoorbeeld Whatsapp, waar steeds meer onderwijsinstellingen gebruik van maken. Snelheid is in dit geval van groot belang. Studiekiezers schrijven zich vaak voor meerdere opleiding in, waarbij een studiekiezer die twijfelt vaak kiest voor gemak en daarbij is de snelheid na aanmelding een belangrijke doorslaggevende reden om voor een onderwijsinstelling en opleiding te kiezen. 

Verder is het belangrijk om als vervolgschool na de aanmelding zekerheid te bieden. De aankomend student wil namelijk in deze onzekere wereld maar één ding: zekerheid. Dit uit zich ook in het beantwoorden van de vraag “Wat gebeurt er na mijn aanmelding?”. Uit gesprekken met studiekiezers is bekend dat zij met de volgende vragen zitten:

• Welke stappen zijn er nadat ik me heb aangemeld?

• Ben ik toegelaten?

• Wanneer moet ik mijn boeken en laptop bestellen?

• Hoe ziet de eerste week en de beginperiode van mijn studie eruit?

• Heb ik wel voldaan aan hetgeen de vervolgschool van mij verwacht?

Markteffect voert de Imagomonitor jaarlijks uit, wilt u meer informatie over de inzichten of heeft u  een andere vraag?

Wij zijn voor toelichting of het beantwoorden van vragen graag voor u beschikbaar. Het onderzoeksteam bestaat uit: 

• Krijn Vugts | Onderzoeksspecialist
• Anke de Martines | Onderzoeksspecialist
• Davy Zwegers | Cliënt Consultant