Hoe AI, geldzorgen en andere maatschappelijke thema’s de studiekeuze van scholieren kleuren

AI leeft, maar vooral buiten de studiekeuze

AI is misschien wel hét buzzword van dit moment. En dat merken we ook onder jongeren. Ruim zes op de tien middelbare scholieren zijn wekelijks met AI bezig. Ze gebruiken tools als ChatGPT, zien AI-content voorbijkomen op Social Media, zoals TikTok of leren erover op school. Toch geeft slechts een kleine groep scholieren aan dat AI invloed heeft op hun studiekeuze (vmbo 18%, havo 16%, vwo 16%).

Wat ze wél belangrijk vinden? Dat hun opleiding AI opneemt in het lesmateriaal. Vooral vmbo-leerlingen letten hier op. Zo geeft slechts één op de drie (33%) aan hier geen rekening mee te houden. Ook onder havo- en vwo-leerlingen speelt dit een rol; twee op de vijf leerlingen geven aan hier geen rekening mee te houden (42% van de havo-leerlingen en 40% van de vwo-leerlingen).

De maatschappelijke blik op onderwijsinstellingen wordt scherper

Ook de manier waarop onderwijsinstellingen omgaan met maatschappelijke vraagstukken speelt een rol. Meer dan de helft van de havo- en vwo-leerlingen vindt het (heel) belangrijk dat een school zich actief uitspreekt over onderwerpen als klimaatverandering, inclusiviteit en gelijkheid (vmbo 51%, havo 65%, vwo 70%). Voor bijna de helft van de havo- en vwo-scholieren beïnvloedt dit ook daadwerkelijk hun keuze (havo 45%, vwo 51%).

Ook de zakelijke samenwerkingen van onderwijsinstellingen worden kritisch bekeken. Zo zegt 28% van de vwo-leerlingen en 20% van de havo-leerlingen geen universiteit of hogeschool te willen kiezen die banden heeft met grote vervuilende bedrijven. Daarnaast zou 21% van de vwo-leerlingen en 17% van de havo-leerlingen een onderwijsinstelling vermijden als die samenwerkt met Israëlische universiteiten.

Maatschappelijk bewust, maar (nog) niet beslissend

Bijna alle leerlingen zijn bekend met maatschappelijke thema’s als klimaat, inclusiviteit en technologie (vmbo 98%, havo 99%, vwo 100%). Daarnaast zegt de ongeveer helft )vmbo 52%, havo 52% en vwo 56%) dat dit ook daadwerkelijk invloed heeft op hun studiekeuze. Scholieren zijn dus wél betrokken, maar die betrokkenheid vertaalt zich nog maar beperkt naar hun keuzes voor de toekomst.

Geldzorgen drukken steeds zwaarder op studiekeuze

Waar maatschappelijke thema’s niet altijd doorslaggevend zijn, speelt geld wél een steeds grotere rol – vooral onder havo- en vwo-leerlingen. De zorgen zijn duidelijk: bijna drie op de vier havo-leerlingen (72%) en twee derde van de vwo-leerlingen (65%) vreest later geen huis te kunnen kopen.

Daarnaast denkt het merendeel van de studenten dat studeren over een paar jaar simpelweg onbetaalbaar wordt. Vooral vwo’ers maken een studiekeuze met hun portemonnee in het achterhoofd: 28% zegt dat geld een (grote) rol speelt. Daarnaast is 37% van de vwo-leerlingen bang dat ze straks te weinig tijd hebben voor hun studie, omdat ze ernaast moeten werken om rond te komen.

Toch is er ook goed nieuws, want volgens bijna twee op de vijf vwo-leerlingen (37%) zorgt de herinvoering van de basisbeurs ervoor dat zij sneller op kamers willen en zich minder zorgen maken over studievertraging.

Onderzoeksverantwoording

Het onderzoek is in mei 2025 uitgevoerd door marktonderzoeksbureau Markteffect. In totaal deden 704 leerlingen mee aan het onderzoek, afkomstig van verschillende schoolniveaus: 130 vmbo-leerlingen, 295 havo-leerlingen en 279 vwo-leerlingen.